Bedensel Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı’nın Genel Amacı
Bu program ile bedensel yetersizliği olan bireylerin;
- Tipik motor gelişim basamaklarındaki becerilerinin geliştirilmesi
- Kaba ve ince motor becerilerinin geliştirilmesi
- Tüm gelişim basamaklarında doğru duruş, hareket ve denge kontrolünün sağlanması
- Günlük yaşam aktivitelerini bağımsız yapabilme becerilerini kazanmaları
- Gelişim düzeyine uygun aktivitelerde gövde, kol ve bacaklarını fonksiyonel şekilde kullanmaları
- Düzgün duruş ve hareket için gerekli duyu, algı ve motor bütünlüğünü sağlamaları
- Transfer, yer değiştirmeye ve ilerlemeye yönelik (ambulasyon) becerilerinin geliştirilmesi
- Yardımcı cihaz, araç ve gereçleri kullanma becerilerinin geliştirilmesi
- Hareket yeteneğinin yanı sıra bilişsel, duyusal, psikolojik ve sosyal bütünlüklerinin geliştirilmesi beklenmektedir.
Bedensel Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı’nın Yapısı
Bedensel Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı’nın Öğretme-Öğrenme Süreci
Öğrenme-Öğretme Yaklaşımları
Modüllerde yer alan hedef ve hedef davranışları kazandırmak için fiziksel yardım,
sözel ipucu, işaret ipucu, model olma gibi birey gereksinimlerine uygun ipuçlarından ve
tersine zincirleme-ileri zincirleme yaklaşımlarından yararlanılır.
Fiziksel Yardım
Fiziksel yardım, eğitime başlanırken genellikle ilk olarak kullanılan ipucudur. Fiziksel yardım, bedensel aktiviteleri ve becerileri gerektiren hareketler sırasında uygun el teması
ve yönlendirmeler yolu ile yapılan yardımdır. Bireyin yapamadığı veya yaparken çok zorlandığı hareket ve becerilerin öğretilmesinde kullanılır. Örneğin birey ayakta durma sırasında
dizlerini kilitleyemiyorsa; terapist dizlerini kilitlemesine yardım edecek şekilde el tutuşları
ile ayakta durmasını sağlar.
Fiziksel yardım; tam fiziksel yardım ve kısmi fiziksel yardım olmak üzere iki şekilde kademeli olarak uygulanabilir. Fiziksel yardım bireyin ihtiyacına göre önce tam fiziksel
yardımdan başlayarak ilerleme durumuna göre aşamalı olarak azaltılır; daha sonra kısmi
fiziksel yardım da azaltılarak sözel yönlendirmelerle gözleme doğru ilerlenir.
Fiziksel yardımla birlikte, sözel ve işaret ipucu da kullanılmalıdır. Zamanla ilerlemeye paralel olarak fiziksel yardım yerini sözel ipucuna bırakır ve bireyin aktiviteyi bağımsız
yapması hedeflenir.
Sözel İpucu
Bireye aktivite ve beceri kazandırılırken kullanılan ipuçları içerisinde en az yardım
içeren ipucudur. Sözel ipucu bireyin sözel ifadelerle yönlendirilmesi ve sözel beceri gerektiren durumlarda bireye ipucu verilmesi amacıyla kullanılır. Sözel ipucunun yönerge vermeyle karıştırılmaması gereklidir. Sözel ipucu sunmak, bireye aktiviteyi veya beceriyi nasıl
yapacağını hatırlatmak veya bireyin gelişim düzeyine uygun ifadelerle bireyi yönlendirmektir. Sözel ipucu, duruma göre diğer ipuçlarıyla birlikte kullanılabilir ancak dikkat edilmesi
gereken nokta uzun ve karmaşık ifadeler yerine kısa ve öz ifadeler kullanılmasıdır. Sözel
ipuçları sıklıkla model olma ve fiziksel yardımla birlikte verilir ve bireyin beceriyi öğrenmesi kolaylaştırılır. Birey gerekli hareket ve becerileri öğrendikçe sözel ipucu sayısı azaltılır.
İşaret İpucu
Bu tekniğin amacı bireye beceri kazandırılırken farklı işaretlerle ona yol göstermektir. İşaret ipucu tekniğinde uygulayıcı el- kol, baş hareket ve işaretlerini, jest ve mimiklerini
ipucu vermek amacıyla kullanabilir. Bir becerinin öğretilmesi sırasında doğru hareketi onaylama veya yanlış hareketi onaylamamak için işaret ipuçları kullanılabilir. Birey istenilen
beceriyi kazandığında, ilerlemeye paralel olarak işaret ipuçlarının yardımı azaltılarak kaldırılmalıdır. Genellikle sözel ipucu ile birlikte kullanılır.
Model Olma
Model olma, yapması hedeflenen aktivite ve becerinin öğretilmesinde beceri aşamalarının yapılarak gösterilmesi ve bireyin modeli taklit ederek öğrenmesidir. Model; uygulayıcı, akran, kardeş, ebeveyn, materyal vb. olabilir. Becerinin yapılış aşamaları model
tarafından önce yapılarak gösterilir, daha sonra birey gözlemleyerek aktivite ve beceriyi
taklit ederek yapar. Terapist bireye öğreteceği aktivite ve becerinin sırası ile aşamalarının
nasıl yapıldığını öncelikle model üzerinde gösterir ve ardından bireye yaptırır. Her aktivite
ve becerinin önce ilk aşaması yapılır ve bireyin taklit etmesi istenir. Sonra sırasıyla diğer
aşamalara geçilir. Bu aşamadan sonra bireyin bunu diğer aktivite ve becerilerde genellemesi
için çalışılır.
Zincirleme Yöntemi
Zincirleme yöntemi ileri ve tersine zincirleme olarak uygulanabilir.
İleri Zincirleme Yöntemi: Hedeflenen aktivite veya beceri alt basamaklarına ayrılır.
İleri zincirlemede birey becerinin ilk basamağını yapar geri kalan adımlar terapist tarafından
tamamlanır. Aktivite veya becerinin birinci adımı bağımsız olarak öğrenildiğinde bir sonraki
basamağa geçilir.
Tersine Zincirleme Yöntemi: İleri zincirlemenin tam tersi uygulanır. Becerinin son
aşaması dışındaki tüm adımlar terapist tarafından tamamlanır. Son aşama ise birey tarafından tamamlanır. Birey son adımı bağımsız olarak gerçekleştirdiğinde terapist tarafından bir
önceki adımın öğretimi yapılır. Özellikle giyinme soyunma becerilerinde tersine zincirleme
yöntemi daha etkilidir.
